O genezie rzeszowskiego szkolnictwa muzycznego i powstaniu Zespołu Szkół Muzycznych nr 1

Aneta Teichman

Jubileusz szkoły to nie tylko czas wspólnej radości z osiągnięć naukowych i artystycznych czy dobry moment do zastanowienia się nad przyszłością. Obchody rocznicowe są również doskonałą okazją, aby przypomnieć historię rzeszowskiego szkolnictwa muzycznego, zwłaszcza Zespołu Szkół Muzycznych nr 1, i pokazać to, co w sposób istotny wpłynęło na jego rozwój.

Rzeszów zaczął kształtować się jako ważny ośrodek muzyczny z początkiem XX wieku. W 1904 roku powstało Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Lutnia”, które kontynuowało cele działającego wcześniej Kółka Literacko-Muzycznego. Założycielem Towarzystwa był znany nauczyciel muzyki Antoni Uruski. Kiedy w 1907 roku kierownictwo objął Zygmunt Urbanyi, rozpoczął się w Rzeszowie okres szczególnie korzystny dla rozwoju muzyki, ponieważ potrafił on zachęcić rzeszowian do udziału w życiu artystycznym miasta. W 1908 roku przy Towarzystwie powstała szkoła muzyczna, gdzie do wybuchu I wojny światowej uczono gry na fortepianie i skrzypcach, a także teorii. W latach międzywojennych działalność popularyzatorską w dziedzinie muzyki prowadziło Stowarzyszenie Polskich Rękodzielników i Przemysłowców „Gwiazda”. Edukację muzyczną młodzież mogła zdobyć w nowo powstałej prywatnej szkole muzycznej. Działalność prowadziło również założone wcześniej Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Lutnia”. Poza dotychczasowymi kierunkami nauczania: grą na fortepianie, skrzypcach i nauką teorii do programu wprowadzono grę na wiolonczeli, działał też chór i orkiestra. W czasie II wojny światowej pod okupacją niemiecką prowadzono nadal nauczanie i organizowano koncerty. Wprowadzony przez władze okupacyjne zakaz propagowania polskości spowodował przeniesienie działalności muzycznej do domów prywatnych. Pod koniec wojny, w 1944 roku, powstał Związek Muzyków Polskich. Niedługo potem zawiązało się Towarzystwo Szkoły Muzycznej, które od października 1944 roku zaczęło prowadzić szkołę muzyczną pod nazwą Instytut Muzyczny im. Fryderyka Chopina. W 1948 roku Zofia Stachurska założyła prywatną szkołę umuzykalniającą. Rok później w wyniku połączenia obu tych szkół powstała Miejska Szkoła Muzyczna kształcąca w zakresie podstawowym i upaństwowiona w 1950 roku. Lata powojenne to niezwykle trudny okres w historii polskiej edukacji muzycznej. Szkolnictwo borykało się z licznymi problemami: nie było odpowiednich pomieszczeń, brakowało instrumentów, pomocy szkolnych, podręczników, ale, co znamienne, wśród nauczycieli i animatorów życia kulturalnego entuzjazm był ogromny.

Tomasz Czapla - pierwszy dyrektor Średniej Szkoły Muzycznej

Można postawić tezę, że to właśnie dzięki ich szczerym chęciom i wielkiemu zapałowi rozkwitło życie muzyczne w Rzeszowie i otaczającym go regionie. Od 1953 roku działało w Rzeszowie społeczne Ognisko Muzyczne założone przez Jana Wołowca i Tomasza Czaplę. Wraz z rosnącą potrzebą edukacji muzycznej trzeba było tworzyć kolejne jego filie na terenie Rzeszowa. Środowisko muzyczne wychodziło naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców i organizowało również liczne koncerty. W 1953 roku utworzono Średnią Szkołę Muzyczną, co stało się przełomem w dziejach rzeszowskiego szkolnictwa muzycznego. Dzięki temu młodzież mogła rozwijać swoje umiejętności z nadzieją podjęcia w przyszłości wyższych studiów muzycznych. Szkoła ta początkowo mieściła się w prywatnym budynku przy ulicy Jana III Sobieskiego. Z początku kształciło się w niej niewiele ponad trzydziestu uczniów, ale w kolejnych latach ich liczba w bardzo szybkim tempie zaczęła rosnąć. Grono pedagogiczne tworzyli artyści, o których do dziś pamięta rzeszowskie środowisko muzyczne, tacy jak Janina Stojałowska, Florentyna i Kazimierz Mirscy, Józef Dziedzic czy Lubomiła Bukowska. Siedzibą obu rzeszowskich szkół (podstawowej i średniej) był, jak już wspomniano, budynek przy ulicy Jana III Sobieskiego.

Pierwsza siedziba szkoły Siedziba szkoły przy ulicy Chopina - budynek A oddany do użytku w 1965 r.

W ciągu pierwszych lat działalność tej placówki znacznie się rozszerzyła. Wobec rosnących potrzeb coraz dotkliwiej odczuwano brak sali koncertowej. Wreszcie zapadła decyzja o dobudowaniu drugiego piętra z aulą, w której odtąd odbywały się koncerty. Rok później zainstalowano w niej organy. Dopiero w 1956 roku obie szkoły (podstawowa i średnia) uniezależniły się od siebie, zarówno pod względem lokalowym, jak i kadry nauczycielskiej. Z roku na rok przybywało uczniów i zmieniał się również profil kształcenia. W 1963 roku dyrektorem Średniej Szkoły Muzycznej została wspaniała pianistka, absolwentka klasy fortepianu profesora Zbigniewa Drzewieckiego –Krystyna Matheis-Domaszowska. W 1965 roku miasto przyznało Średniej Szkole Muzycznej budynek przy ulicy Chopina 32. Kształcenie odbywało się w trzech kierunkach: instrumentalnym, wokalnym oraz wychowania muzycznego. Ogromna liczba uczniów najlepiej świadczyła o tym, jak bardzo tego typu placówka była potrzebna. W tym okresie przyjęto 180 osób z całego regionu. Ponieważ chwilowo nie było możliwości zakwaterowania uczniów spoza Rzeszowa, powołano dwie filie szkoły: w Przemyślu i w Krośnie.

W 1974 roku nowy dyrektor szkoły Edward Sondej poparł inicjatywę środowiska muzycznego, które zabiegało o utworzenie liceum muzycznego. Rok później powołano Zespół Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie, w skład którego weszły dwa typy szkół: Państwowe Liceum Muzyczne i Państwowa Szkoła Muzyczna II stopnia. Cztery lata później Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia nadano imię Karola Szymanowskiego.

Siedziba szkoły przy ulicy Chopina 28 - budynek B przekazany szkole w 1982 r.Państwowe Liceum Muzyczne zostało w 1980 roku przemianowane na sześcioletnią Państwową Ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną II stopnia. Dwa lata później tej szkole przekazano drugi budynek przy ulicy Chopina 28.

W kolejnych latach systematycznie poprawiały się warunki lokalowe. Władze szkoły przy współpracy z pedagogami podjęły wiele trafnych decyzji związanych np. z zakupem nowych instrumentów i pomocy niezbędnych do nauki muzyki, a także przedmiotów ogólnokształcących. W związku z dynamicznym procesem rozbudowy tej placówki ówczesna dyrektor Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie Ewa Żebrowska wraz nauczycielami powołała w 1992 roku przy Zespole Szkół Muzycznych nr 1 Fundację Szkolnictwa Muzycznego. Jej celem statutowym jest propagowanie muzyki w regionie poprzez organizowanie koncertów, konkursów, warsztatów i kursów, które mają umożliwić uzdolnionej młodzieży szkolnej rozwój, a także prezentację swoich aktualnych umiejętności artystycznych.

Troska o możliwie najlepsze efekty kształcenia wyrażała się nieustannym udoskonalaniem oferty edukacyjnej. Władze szkoły w tych staraniach wspierał ambitny zespół pedagogów. Wyrazem pragnienia dalszego rozwoju było powołanie w 1995 roku Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I stopnia, która również weszła w skład Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie.

Wraz z rozszerzeniem zakresu kształcenia trzeba było rozbudować także gmach przy ul. Chopina 32. Remont trwał trzy lata. Dzięki temu Zespół Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie, prowadzony od 1999 roku przez dyrektor Jolantę Niżańską, zyskał wiele przestronnych i nowocześnie urządzonych pomieszczeń. W lecie 2000 roku ukończono skrzydło zachodnie, a wschodnie oddano do użytku na jesieni 2001 roku.

Szkoła w czasie remontu Szkoła w czasie remontu

Od 2002 roku dzięki staraniom dyrektora szkoły Jolanty Niżańskiej całemu Zespołowi Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie nadano imię Karola Szymanowskiego, który dotychczas był patronem jedynie Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia. Wydaje się, że Karol Szymanowski, którego cenimy nie tylko jako genialnego kompozytora, ale też niestrudzonego i bezkompromisowego propagatora nowoczesności, doskonale pasuje do roli patrona dynamicznie rozwijającego się Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie.

Gmach Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 przy ulicy Chopina 32 po rozbudowie

Powyższy tekst pochodzi z Księgi Jubileuszowej pod redakcją Anety Teichman
wydanej przez Zespół Szkół Muzycznych nr 1 im. K. Szymanowskiego z okazji 60 - lecia Szkoły.

monografia50lat  ksiega jubileuszowa60lat
© 2017 Zespół Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie. All Rights Reserved.